Có hàng nghìn công ty giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán New York (NYSE) và Nasdaq, cũng như thị trường chứng khoán tại Việt Nam. Các công ty này cơ bản bao gồm từ gã khổng lồ Apple đến các công ty nhỏ hơn, tầm thường hơn và những công ty sắp IPO, với giá trị vốn hóa thị trường thấp hơn giá một chiếc ô tô.
Hiểu cơ bản về IPO là gì
- Phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng (IPO) là khi một công ty tư nhân trở nên đại chúng bằng cách bán cổ phiếu của mình trên một sàn giao dịch chứng khoán.
- Các công ty tư nhân làm việc với các ngân hàng đầu tư để đưa cổ phiếu của họ ra công chúng, đòi hỏi rất nhiều yêu cầu về thẩm định, tiếp thị và quy định.
- Việc mua cổ phần trong đợt IPO rất khó khăn vì đợt chào bán đầu tiên thường dành cho các nhà đầu tư lớn, chẳng hạn như quỹ đầu cơ và ngân hàng.
- Các nhà đầu tư thông thường có thể mua cổ phiếu của một công ty mới IPO khá nhanh chóng sau khi đã IPO.
Cách IPO (Initial Public Offering) hoạt động cơ bản như thế nào?
IPO là một trong số ít các từ viết tắt của thị trường mà hầu như mọi người đều quen thuộc. Trước khi IPO một công ty cơ bản thuộc sở hữu tư nhân, thường là bởi những người sáng lập và có thể là các thành viên trong gia đình đã cho họ vay tiền để phát triển và vận hành. Trong một số trường hợp, một số nhân viên lâu năm có thể có một cổ phần sở hữu trong công ty, giả định rằng công ty có lịch sử không quá lâu đời.
Những người sáng lập cung cấp cho người cho vay và nhân viên cổ phần thay cho tiền mặt. Tại sao? Bởi vì những người sáng lập biết rằng nếu công ty chùn bước, việc cho đi một phần của công ty sẽ không khiến họ mất bất cứ thứ gì. Nếu công ty thành công và cuối cùng được niêm yết, về mặt lý thuyết, tất cả mọi người đều phải chiến thắng. Một cổ phiếu không có giá trị gì vào ngày trước khi IPO bây giờ sẽ có giá trị.
Tuy nhiên, vì cổ phiếu của họ không giao dịch trên thị trường mở, nên phần vốn góp của các chủ sở hữu tư nhân đó trong công ty khó được định giá. Lấy ví dụ một công ty đã thành lập như IBM; bất kỳ ai sở hữu cổ phiếu đều biết chính xác giá trị của nó bằng cách xem nhanh các trang tài chính.
Giá trị của một công ty do tư nhân nắm giữ phần lớn là phỏng đoán, phụ thuộc vào thu nhập, tài sản, doanh thu, tốc độ tăng trưởng của nó… Không có bất kỳ thông tin nào dưới hình thức người mua sẵn sàng mua ngay cổ phiếu của công ty sắp IPO với một mức giá cụ thể.
IPO là một hình thức huy động vốn, trong đó phần trăm quyền sở hữu của một công ty được những người sáng lập từ bỏ để đổi lấy vốn. Nó ngược lại với việc đi vay nợ.
Quá trình IPO bắt đầu với việc một công ty tư nhân liên hệ với một ngân hàng đầu tư, bên sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc IPO. Ngân hàng đầu tư định giá công ty thông qua phân tích tài chính, đưa ra định giá, giá cổ phiếu, ngày IPO và vô số thông tin khác.
Sự vô danh và sự nổi tiếng
Phần lớn các công ty niêm yết trên NYSE và Nasdaq đã giao dịch vô danh từ ngày đầu tiên. Rất ít người quan tâm đến mọi công ty được niêm yết trên sàn giao dịch, đặc biệt là những công ty không tạo được tiếng vang hoặc kiểm soát một lượng lớn thị phần.
Khi hầu hết các công ty chào bán cổ phiếu ra công chúng, ban đầu tin tức hầu như không được đăng ký với bất kỳ ai ngoài ngành chứng khoán; tuy nhiên, khi một công ty lớn Facebook hoặc Google được công khai rộng rãi bước vào thị trường, hầu hết mọi người đều chú ý.
Đó là bởi vì những công ty như vậy hoạt động ở cấp độ bán lẻ hoặc cấp độ tương đương. Chúng có mặt khắp nơi. Không có hàng trăm triệu người đăng nhập vào tài khoản Cisco (một doanh nghiệp bán sỉ) của họ để đăng ảnh nhiều lần mỗi ngày và không ai làm phim truyện Hollywood về những người và công ty mà hầu hết mọi người không quan tâm đến.
Sự nổi tiếng có thể là một yếu tố tích cực vì nó đòi hỏi ít công sức marketing để thu hút sự chú ý đến IPO và thường sẽ dẫn đến nhu cầu cổ phiếu cao hơn. Sự nổi tiếng cũng đi kèm với nhiều áp lực hơn, khi các nhà đầu tư, nhà phân tích và các cơ quan chính phủ đều xem xét kỹ lưỡng mọi động thái của công ty nổi tiếng.
Bạn có thể, và có nên mua cổ phiếu IPO?
Vậy tại sao mọi nhà đầu tư, bất kể chuyên môn, đều không mua IPO ngay khi chúng có mặt trên thị trường? Có một số lý do.
Lý do đầu tiên là dựa trên tình hình thực tế, vì IPO không dễ mua. Hầu hết mọi người không có tài khoản môi giới, phải mất thời gian và tiền bạc để mở một tài khoản, và ngay cả khi bạn đã làm được như vậy, việc đặt lệnh “mua cổ phiếu X mới phát hành” nghe thì dễ nhưng khó thực hiện.
Công ty sắp ra mắt công chúng bán cổ phần của mình thông qua một công ty bảo lãnh phát hành; một ngân hàng đầu tư được giao nhiệm vụ thực hiện quá trình đưa số cổ phần đó vào tay các nhà đầu tư. Người bảo lãnh đưa ra lựa chọn đầu tiên cho các tổ chức, ngân hàng lớn và các công ty dịch vụ tài chính có thể cung cấp cổ phần cho những khách hàng nổi tiếng nhất của họ.
Nếu bạn đầu tư vào quỹ giao dịch hoán đổi (ETF) hoặc quỹ tương hỗ, họ có thể mua cổ phần của một đợt IPO, đây là một cách dễ dàng hơn để bạn tiếp cận với đợt IPO.
Khi một cổ phiếu ra công chúng, những người trong công ty sở hữu cổ phiếu đó ngay từ đầu sẽ bị pháp luật cấm bán nó trong một thời gian cố định — theo quy định của Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch (SEC) — ít nhất là ba tháng. Cho đến thời điểm đó, những người trong cuộc chỉ giàu trên giấy tờ.
Lời kết
Huyền thoại Benjamin Graham quá cố, người cố vấn đầu tư của Warren Buffett, đã chê bai IPO là không dành cho người yếu tim hay thiếu kinh nghiệm. Chúng dành cho các nhà đầu tư dày dạn kinh nghiệm, những người đầu tư cho một chặng đường dài, không bị lung lay bởi những câu chuyện tin tức nhất thời và quan tâm nhiều hơn đến các nguyên tắc cơ bản của cổ phiếu hơn là hình ảnh marketing của chúng.
